/این یادداشت در اقتصاد شرق منتشر شده است./
خبر هدررفت آب زیرزمینی در یکی از پروژه‌های میدان شهدا، موضوع مهمی است که باید بدون نگاه تقلیلی و احساسی به آن پرداخت و بی‌شتاب‌زدگی با راه‌حل‌های ممکن کوتاه و میان‌مدت مسئله را رفع کرد. حتا دیدم که جایی با احساسی‌کردن بیشتر موضوع اشاره به اتلاف آب آشامیدنی شده بود که به نظر درست نمی‌آید. اما این موضوع بااهمیت را می‌شود از چند زاویه دید:
۱ آبی که در این پروژه و دیگر کارگاه‌های ساختمانی که در زیرزمین کار می‌کنند هرز می‌رود، اغلب جریان آب‌های زیرزمینی و فاضلاب چاه‌های جذبی است که با عبور از لایه‌های طبیعی خاک گاهی زلال هم می‌شوند. شیب عمومی بخش بزرگی از مشهد به سمت مرکز است و جریان آب زیرسطحی نیز هم.
۲ در طرح بهسازی بافت مرکزی مشهد و دیگر طرح‌های مشابه، جای مطالعات واقعی زیست‌محیطی و از جمله آب و دفع آب خالی است. اگر از ایستگاه‌های قطارشهری بگذریم که استثناست، چیدن قطعه‌های زمین جداجدا و بعد دادن تراکم‌های آن چنانی روی زمین (دست‌ِکم۲۰ درصد بیشتر از آنچه مصوب شده که خود دو برابر طرح پیش از بازنگری است) و اجازه‌ی گودبرداری تا ترازهای ۴- و ۵- (حدود ۲۰ متر زیر زمین) یعنی بازی کردن با آینده‌ی شهر. تناوب زمانی اجرای هر کدام از این پروژه‌ها، گودبرداری‌های با فاصله و اجرای دیوارهای حائل بتونی (که با اجرای تمام طرح دیگر خاکی نیست تا به آن نیاز باشد) دست‌درازی به جریان طبیعی آب زیرسطحی و سدسازی در برابر آن است و سبب می‌شود تا آب هر از گاهی از جایی سر بر آورد. این تجربه‌ایست که تک‌تک پروژه‌های بافت پیرامون با آن دست به گریبان بوده‌اند و حجم زیادی آب در این سال‌ها تلف شده است. این جریان آب پیش‌بینی‌ناپذیر بحث پایداری ساختمان‌ها را در برابر زلزله نیز به خطر می‌اندازد.
۳ اجرانشدن کامل طرح جمع‌آوری فاضلاب در این بافت و بهره برداری از پروژه‌هایی که با توجه به کاربری پس‌ماند آبی زیادی دارند، یعنی اتلاف دوچندان آب و هزینه‌ی نگهداری و آب‌بندکردن زمین‌ها و کارگاه‌های پایین‌دست.
۴ دردآور اینکه حالا بیشتر همین پروژه‌هایی که در دوره‌ی ساخت کلی آب هدر می‌دهند، در هنگام بهره‌برداری هم بر همین مسیر خواهند بود. جز آب مصرفی بهداشتی، بخش تاسیسات این پروژه‌ها در فصل‌های گرم روزانه آب زیادی در برج‌های خنک‌کن مصرف خواهند کرد. موضوعی که می‌شد با توجه به بحران آب، طوری دیگر به آن اندیشید و راه بهتر و مناسب‌تری جست.
۵ در توسعه‌ی پایدار و معماری پایدار که از رشته‌های مبتنی بر آن است، پایداری بنا در دوره‌ی طراحی، ساخت و بهره‌برداری در نظر گرفته می‌شود. حفظ محیط‌زیست در هر سه دوره مهم و جدی است.
۶ بهتر است از راه‌حل‌های شتاب‌زده و فروکاستن موضوع به بحث‌های رسانه‌ای پرهیز کرد. مطالبه‌ی جدی قانونی و اجتماعی همه‌ی ابعاد محیط‌زیست‌محور طرح‌ها و بازنگری آنها راه‌گشا خواهد بود. زنهار که بمب ساعتی در شهرمان شمارش وارونه را آغاز کرده است…