گنبد کاووس . . عکس: ماری تِرِز اولنس دو شوتن . ١٣٣٠-١٣۵٠
_____
[۴ اردیبهشت ١٣١٣] … ناگهان، آن گونه که کشتی خور را ترک میکند، به جلگه فرا رسیدیم: دریایی گشوده و خیرهکننده از سرسبزی، به رنگی که تا کنون ندیده بودم …
این جوهرِ نابِ سبز، ماندگار و پایدار، رنگِ خودِ زندگی بود. آفتاب گرم بود، چکاوکها بالای سرم آواز میخواندند. پشت سر، آبی مهآلود البرز جنگلی قد میکشید. پیش رو، سرسبزی درخشانی تا بیخ زمین خودش را پهن کرده بود … از جلگه که بیرون شدیم، روحیهمان جان گرفته بود … از خوشحالی فریاد زدیم … ایستادیم مبادا دقایق دیدار نخستین تکرارناشدنی شتاب آلوده بگذرد …
البرز اکنون در مقابل ما پیچ میخورد و خلیجی سبز را در بر میگیرد. در این میان، بیست مایلی دورتر، سوزن کرمرنگ ِ کوچکی در برابر آبی کوهها ایستاده است؛ آن را برای برج کابوس میشناختیم … ساعتی بعد، با گذر از این نقطه، به شهری کوچک رسیدیم … برج در شمال شهر قرار دارد. بر پشتهای سبز و نامنظم، برجی سر به آسمان دارد؛ انسانساخت و کهنسال … استوانهای با نوکی مخروطی از آجری به رنگ شیرقهوه، پایهای گرد به سقف نوکتیز سبز خاکستری میانجامد … بین پایه و سقف، ده تکیهگاه مثلثیشکل بر روی دو بند باریک از کتیبهای کوفی، یکی در بالا زیر قرنیز و یکی در پایین بر روی ورودی سیاه و باریک، میپیچد … آجرها دراز و نازک هستند و به اندازه زمانی که از کوره خارج میشوند، درخشان … آجرها سایه را از آفتاب تابیده بر هر پشتبند با دقت برش چاقو جدا میکند. با عقبنشینی پشتبندها از مقابل خورشید، سایهها بر دیواره استوانهای میانشان تن میگستراند، چندان که نوارهای نور و سایه، با عرضهای متفاوت، جنبشی بینظیر بر سطح برج میآغازد. همین تقابل این جنبش عمودی با آغوشگسترانی کتیبههای جانبی کوفی است که به ساختمان شخصیت میدهد، شخصیتی که در معماری شبیه هیچ چیز دیگری نیست…*
_____
*از سفر به کرانه جیحون، رابرت بایرون.
_____
رابرت بایرون (۱۲۸۳ – اسفند ۱۳۱۹) نویسنده، منتقد هنری و تاریخنگار انگلیسی که به خاطر کتاب «سفر به کرانهی سیحون» مشهور شد. او در حین سفرهای کاری و پژوهشیاش به روزانهنویسیهایی میپرداخت که بعدها در قالب چند کتاب منتشر شد. بایرون در سال ١٣١٢ سفرش به سوی سیحون را آغاز کرد. او در طول سفر بناها را از منظر زیباشناختی با جزئیات زیادی توصیف میکند، جزئیاتی پر از رنگ در دورانی که عکاسی رنگی رایج نبود.
_____
#عکس_قدیمی#سفرنامه#گنبد#گنبد_قابوس#گنبد_کاووس#رابرت_بایرون